ในการดำเนินความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในเวทีการเมืองระหว่างประเทศ แต่ละรัฐมีเป้าหมายและวิธีการในการดำเนินนโยบายต่างประเทศของตนแตกต่างกันไป
ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ
เมื่อมีการกำหนดนโยบายแล้วรัฐจะเป็นผู้แสดงออกซึ่งพฤติกรรมต่างๆหรืออีกนัยหนึ่งพฤติกรรมต่างๆที่แสดงออกไปเพื่อให้นโยบายค่างประเทศที่กำหนดไว้บรรลุเป้าหมาย
เป็นการกระทำในนามของรัฐ จึงถือว่า รัฐ คือ ผู้กำหนดนโยบายต่างประเทศเป็นทางการ
อย่างไรก็ดี
การที่กำหนดลงไปอย่างชัดแจ้งว่าใครหรือปัจจัยใดบ้างเข้ามามีส่วนในการกำหนดนโยบายต่างประเทศนั้น
ได้มีนักวิชาการทางด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศหลายคนได้ศึกษา จำแนกและให้ความสำคัญต่อคนหรือปัจจัยที่เข้ามาเกี่ยวข้องในการกำหนดนโยบายต่างประเทศแตกต่างกันออกไป
ตัวอย่างเช่น เจมส์ โรสเนา(James Rosnau) ได้ชี้ให้เห็นว่า
มิใช่มีบุคคลคนเดียวหรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งที่ทำหน้าที่ในการกำหนดนโยบายต่างประเทศ
การที่ใครจะเป็นคนกำหนดนโยบายต่างประเทศในเรื่องใดนั้นย่อมต้องขึ้นอยู่กับปัญหาที่เกี่ยวข้อง
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง โรสเนาให้ความสำคัญกับการเมืองภายใประเทศด้วย
โดยเห็นว่าการเมืองภายในเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดกับการเมืองระหว่างประเทศ
การที่จะแยกการเมืองภายในออกจากการเมืองระหว่างประเทศนั้นก็เพื่อความสะดวกในการศึกษาและวิเคราะห์เท่านั้น
ดังนั้นสำหรับโรสเนา
การจะกำหนดนโยบายต่างประเทศใดๆก็ตามย่อมจะต้องคำนึงถึงผลกระทบที่จะมีต่อภายในประเทศด้วย
และในทางกลับกัน
การเมืองภายในประเทศเองก็มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการกำหนดนโยบายต่างประเทศ
ซึ่งความเชื่อในการเกี่ยวพันกันระหว่างการเมืองภายในประเทศและการเมืองระหว่างประเทศเป็นผลมาจากการนำเอาทฤษฎีการเมืองเกี่ยวพัน(Linkage
Politics) มาใช้ศึกษาการกำหนดนโยบายต่างประเทศนั่นเอง
นอกจากโรสเนาแล้ว
ยังมีนักวิชาการอื่นๆอีกที่ศึกษาการกำหนดนโยบายต่างประเทศโดยนำเทคนิคและวิธีการวิเคราะห์พฤติกรรมมาใช้
เช่น ชาร์ลส์ ลินด์บลอม(Charles Lindblom) และ เดวิด เบรย์บรูค(David
Braybrooke) เอมิทาย เอทซิโอนี(Amitai Etzioni) แกรแฮม แอลลิสัน(Graham Allison) และ โอล โฮลสติ(Ole
Holsti) ต่างก็พยายามจะศึกษาว่าใครคือผู้มีบทบาทในการกำหนดนโยบายต่างประเทศโดยใช้ตัวแบบต่างๆกันมาอธิบาย
โฮลสติได้ทำการศึกษาเกี่ยวกับระบบความเชื่อของรัฐมนตรีต่างประเทศของสหรัฐอเมริกาที่ชื่อ
จอห์น ฟอสเตอร์ ดัลเลส ( John Foster Dulles) ที่มีต่อสหภาพโซเวียต
พบว่าความเชื่อของดัลเลสทำให้ดัลเลสตีความการกระทำใดๆก็ตามของสหภาพโซเวียตไปในทางที่ตนคิดและความเชื่อนี้ได้เข้ามามีบทบาทในการกำหนดนโยบายต่างประเทศในยุคนั้นด้วย
ในทีนี้จะขอยกตัวอย่างการศึกษาของ ริชาร์ด สไนเดอร์ (Richard
Snyder) มาเพื่อชี้ให้เห็นว่าในการกำหนดนโยบายต่างประเทศนั้นมีองค์ประกอบใดบ้างเข้ามาเกี่ยวข้อง
และองค์ประกอบแต่ละอันเข้ามาเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันอย่างไร
องค์ประกอบทั้งภายในและภายนอกรัฐเข้ามามีผลสำคัญยิ่งต่อการตัดสินใจกำหนดนโยบายอย่างใดอย่างหนึ่งของรัฐ
หากมองภาพวารัฐคือตัวแสดงในสถานการณ์หนึ่งแล้ว
องค์ประกอบภายในซึ่งรวมถึงโครงสร้างและพฤติกรรมทางสังคมของรัฐหนึ่งมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันกับองค์ประกอบภายในของรัฐอื่นๆ
การเปลี่ยนแปลงใดๆ
ที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะเป็นองค์ประกอบของรัฐใดจะมีผลกระทบต่อกระบวนการตัดสินใจของรัฐนั้น
และอาจนำไปสู่การดำเนินการหรือการแสดงออกซึ่งพฤติกรรมอย่างใดอย่างหนึ่งของรัฐนั้นต่อรัฐอื่นๆ
ลักษณะเช่นนี้จะก่อให้เกิดผลกระทบต่อรัฐอื่นๆด้วย
การเปลี่ยนแปลงนี้อาจทำให้รัฐอื่นนั้นริเริ่มกระบวนการตัดสินใจอีกซึ่งจะมีกระบวนการเช่นเดียวกันดังที่อธิบายมาแล้ว
ดังนั้นไม่ว่าจะเกิดการเปลี่ยนแปลงใดๆขึ้นในองค์ปรกอบของการตัดสินใจ
ย่อมมีผลต่อการกำหนดนโยบายทั้งสิ้น
ในสายตาของสไนเดอร์นั้น รัฐ คือผู้แสดงออกในเวทีการเมืองระหว่างประเทศ
แต่การแสดงต่างๆของรัฐนั้นก็คือการแสดงของผู้กระทำการในนามของรัฐ
ผู้แสดงออกที่แท้จริงในเวทีความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ก็คือ
ผู้มีบทบาทในการตัดสินใจ และการที่ผู้ตัดสินใจมองสถานการณ์หรือองค์ประกอบต่างๆอย่างไร
ก็จะนำมาเป็นปัจจัยในการกำหนดว่ารัฐควรจะแสดงพฤติกรรมอย่างไร
ดังนั้นสิ่งสำคัญยิ่งในการกำหนดนโยบายต่างประเทศ ก็คือ การรับรู้ (Perception)
ของผู้กำหนดนโยบาย
การรับรู้นี้จะเป็นตัวกำหนดทรรศนะของผู้กำหนดนโยบายเกี่ยวกับรัฐต่างๆที่เกิดขึ้น และเป็นตัวกระตุ้นให้มีการตัดสินใจตามนั้น
และการตัดสินใจนั้นจะเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของรัฐ
ดังนั้นอาจจะสรุปว่า ศูนย์กลางของการตัดสินใจกำหนดนโยบายต่างประเทศ
ก็คือ รัฐ ทั้งหมดนั่นเอง พฤติกรรมของรัฐ (state action) ปฏิกิริยาของรัฐ(state
reaction) และปฏิสัมพันธ์ระหว่างรัฐ(state interaction) ล้วนเป็นผลมาจากการรับรู้การตอบสนองปัจจัยต่างๆทั้งปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอกของรัฐนั่นเอง
แหล่งข้อมูล : เอกสารประกอบการสอนชุดวิชา ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
สาขาวิชารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
จัดทำโดย พระ จันทร์ธู แปต/อุทฺธํธมฺโม
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น